Page 53 - congress

ORAL PRESENTATION / TAM METİN SÖZLÜ SUNUM

Veteriner Farmakoloji ve Toksikolojide Yapay Zeka Destekli

Fizyolojik Tabanlı Farmakokinetik (PBPK) Modelleme

Özet

Yapay zekâ (AI) ve makine öğrenmesi (ML) son yıllarda veteriner hekimlikte tanı,
tedavi planlama ve veri analizi gibi birçok alanda kullanılmaya başlanmıştır. İlaç

araştırma/geliştirme süreçleri de bu teknolojilerin sağladığı hız ve öngörü gücünden
yararlanmaktadır. Fizyolojik tabanlı farmakokinetik (PBPK) modeller, ilaçların emilim,

dağılım, metabolizma ve atılım (ADME) süreçlerini, organizmanın anatomik ve fizyolojik
özellikleri temelinde matematiksel olarak simüle eden araçlardır. Bu modeller; doz

ayarlaması, türler arası ekstrapolasyon, ilaç-ilaç etkileşimlerinin değerlendirilmesi ve

toksikolojik risk analizleri gibi alanlarda değerli bilgiler sunar. GastroPlus™, PK-Sim® ve
Simcyp Animal, PBPK modelleme çalışmalarında yaygın kullanılan yazılımlar arasında

yer alır. Modelleme; dağılım hacmi ve klerens gibi kritik farmakokinetik parametrelerin
öngörülmesinde, model kalibrasyonunda ve doz simülasyonlarında etkili sonuçlar verir.

Yapay zekâ ile desteklenen PBPK yaklaşımları, deneysel süreci hızlandırmanın yanı sıra
3R ilkelerine uyum açısından da etik bir seçenek sunar. Etik ve ekonomik kaygılar

nedeniyle hayvan kullanımının azaltılmasına yönelik eğilim, bu yöntemlere olan ilgiyi
artırmıştır. Beşeri hekimlikte yaygınlaşan PBPK modelleri, veteriner hekimlikte henüz

sınırlı ölçüde uygulanmaktadır. Türlere özgü fizyolojik verilerin azlığı, taşıyıcı protein ve
enzim ekspresyonu hakkında yeterli veritabanının bulunmaması ve model doğrulama

aşamalarındaki güçlükler bu durumun başlıca nedenleridir. Keçi veya egzotik hayvan

türleri gibi az çalışılmış türlerde verinin sınırlı olması da model güvenilirliğini
kısıtlamaktadır. Sonuç olarak, yapay zekâ destekli PBPK modelleme; veteriner ilaç

geliştirme, doz optimizasyonu ve toksikolojik risk değerlendirme süreçlerinde yenilikçi,
etik ve bilimsel olarak güçlü bir yöntemdir. Bu yaklaşım, bireyselleştirilmiş tedavi

planlarının oluşturulmasına ve güvenli ilaç kullanımının sağlanmasına katkı sağlayacak
önemli bir potansiyel taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Farmakokinetik; ilaç geliştirme; makine öğrenmesi; veteriner; yapay
zeka.

51