Page 54 - congress

ORAL PRESENTATION / TAM METİN SÖZLÜ SUNUM

GİRİŞ
Yapay zeka (AI), veteriner hekimliğinde görüntüleme sistemleri başta olmak üzere

birçok alanda kullanılmaya başlanmıştır. Hayvan sağlığı alanında yapay zeka
uygulamaları; epidemiyolojik tahminler, hayvan ve insanlar için bireyselleştirilmiş tedavi

yaklaşımları, konak-patojen etkileşimlerinin analizi ve hastalık tanısında hata payının

azaltılması gibi birçok alanda kullanılmaktadır (Akinsulie vd., 2024).
Günümüzde ilaç geliştirme süreçlerinde de yapay zeka modellemelerinden

yararlanılmaktadır. Geleneksel ilaç geliştirme süreçleriyle karşılaştırıldığında, yapay zekâ
(AI) tabanlı algoritmalar, büyük biyolojik veri kümelerini analiz ederek hedef moleküllerin

tanımlanması, toksisite testleri, farmakokinetik modellemeler ve klinik deney tasarımı
gibi alanlarda daha doğru ve hızlı sonuçlar sunmaktadır (Ali vd., 2025).

AI destekli farmakokinetik yazılımlar, moleküler özellik (geometrik yapı, fonksiyonel

gruplar vb.), bağlanma afinitesi ve biyoyararlanım gibi parametreleri in silico ortamda
tahmin ederek aday ilaç seçim sürecini kolaylaştırmakta ve bu durum, maliyet ve hayvan

deneyi sayısını azaltarak ilaç geliştirme sürecini hızlandırmaktadır (Sarvepalli &
Vadarevu, 2025). Ayrıca, AI destekli ve fizyolojik tabanlı farmakokinetik (PBPK) modeller,

insan ve/veya hayvan fizyolojisine özgü değişkenleri temel alarak kişiselleştirilmiş doz
önerileri (bireysel tedavi) sağlar (Raghuvanshi vd., 2025).

Farmakokinetik, bir ksenobiyotiğin vücuda alınmasını takiben emilim, dağılım,
metabolizma ve atılım (ADME) süreçlerini nicel olarak inceleyen farmakoloji alt dalıdır.

Diğer bir deyişle farmakokinetik, vücudun ilaca etkisi olarak tanımlanabilir (Benet & Zia-
Amirhosseini, 1995; Goodman, 1996). Farmakokinetik modeller, ilaçların doz ve doz

aralıklarının belirlenmesi ve ilaç-ilaç etkileşimlerinin değerlendirilmesi için temel

araçlardan biridir (U.S. Food and Drug Administration, 2020).
Klasik farmakokinetik modellerin başında gelen kompartmanlı ve kompartmansız

modeller, ilacın vücuttaki dağılım hızına bağlı olarak vücudun homojen bir kompartman
ve/veya kompartmanlarla temsil edildiği bir yaklaşımdır. İlaç dağılma sürecinde vücudun

tüm bölgelerinde hızlı bir şekilde dengeye ulaşıyorsa, vücut tek bir kompartman olarak
modellenir ve bu model tek kompartmanlı farmakokinetik model olarak adlandırılır.

Ancak, ilacın bazı organlara veya dokulara dağılımı diğerlerine göre daha hızlı
gerçekleşiyorsa, vücut iki farklı kompartmanla (merkezi ve periferik) temsil edilir. Bu

durumda ilacın, iki kompartmanlı farmakokinetik modele göre dağılım gösterdiği kabul
edilir (Hedaya, 2023). Yağda çözünürlüğü yüksek ilaçların dağılımının incelendiği çok

kompartmalı modelde ise, vücut üç ve üzeri kompartmanda ele alınır. Örneğin;

52