Page 194 - congress

POSTER PRESENTATION / POSTER SUNUM

Zebra Balığı Temelli I n Vitro Sistemler

Gelişen toksikoloji yaklaşımı, canlı organizmaların tamamında gözlem yapmaktan öte;
hücre düzeyinde biyolojik yanıtları hızlı, hassas ve etik yöntemlerle değerlendirebilecek
sistemlere yönelmektedir. Bu dönüşüm, akuatik toksikolojide zebra balığını (Danio rerio)

yalnızca bir model organizma olarak değil, aynı zamanda hücre temelli analizlerde kullanılan
biyolojik bir kaynak olarak da ön plana çıkarmıştır. 1990’lı yıllardan bu yana artan araştırma
ilgisiyle birlikte, yalnızca 2023 yılında zebra balığı ve toksikoloji anahtar sözcükleriyle

taranan akademik yayın sayısının 6000’i aşması, bu modelin bilimsel alandaki yerini açıkça
ortaya koymaktadır. Bu bağlamda zebra balığından elde edilen embriyonik ve erişkin
dokulara özgü primer hücre kültür sistemleri, toksisite değerlendirmelerinde giderek daha
fazla kullanılmaktadır. Bu hücre sistemleri, hayvan deneylerini azaltarak 3R ilkeleri

(Replacement, Reduction, Refinement) ile uyum sağlamakta; aynı zamanda canlılık, gen
ekspresyonu, oksidatif stres, DNA hasarı gibi çoklu biyolojik parametrenin eş zamanlı ve
kantitatif olarak analizine imkân tanımaktadır. Özellikle AHR, Nrf2 ve ER gibi yanıt

elemanlarına bağlı raporlayıcı gen sistemleri ile hedef biyolojik yollar takip edilebilmekte;
böylece kimyasalların hücre içi etkileri nedensel bağlamda değerlendirilebilmektedir. Primer
kültürlerin kullanım alanları arasında öne çıkan uygulamalar; hepatotoksisite (karaciğer
hücrelerinde metabolik aktiviteye duyarlı testler), solungaç geçirgenliği (madde alım kinetiği)

ve nörotoksisite (nöronal hücrelerde fenotipik bozulma) yer almaktadır. Literatürde, bu
kültürlerin 2B sistemlerden 3B sferoid modellere doğru evrildiği; aynı zamanda yüksek
içerikli görüntüleme ve çoklu omik yaklaşımlarla desteklenerek daha işlevsel hâle geldiği

raporlanmaktadır. Ayrıca kültür ortamı seçimi, kaplama materyalleri ve hücre yoğunluğu gibi
teknik parametrelerde sağlanan optimizasyonlar, sistemin laboratuvarlar arası
standardizasyon potansiyelini güçlendirmektedir.
Bu poster çalışması, zebra balığı primer hücrelerinin deneysel toksisite testlerindeki

yerini ve avantajlarını bütüncül bir yaklaşımla özetlemeyi; aynı zamanda protokol yapılarına,
transfeksiyon tekniklerine ve literatür destekli uygulama alanlarına yer vererek, özellikle
doktora düzeyindeki araştırmacılar için görsel ve kavramsal bir kaynak sunmayı

amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Akuatik toksikoloji, in vitro toksisite; primer hücre kültürü, sferoid
modeller; 3R ilkeleri.

191